Stoma Club Oostende - Het aanbrengen van het opvangzakje

Het eendelige opvangzakje

Het eendelige opvangzakje bestaat uit een plastic zakje en een kleefplaat tot een geheel aan elkaar gelast. Dat is het meest eenvoudige, het meest soepele en het minst uiterlijk zichtbare systeem.

Knip een opening in de huidplaat die op een paar mm precies rondom de stoma aansluit. Controleer of de rand tussen het door u weggeknipte midden en de lasnaad van het zakje op die plaat nog minstens 2 cm groot is. Het niet juist rondom de stoma passen van de uitgeknipte opening is vaak de oorzaak van heel wat lekkende opvangsystemen.

Deze opening mag ook niet te nauw zijn, want dan gaat u de bloedtoevoer naar de stoma afsluiten en krijgt u necrose (= d.w.z. door gebrek aan bloedtoevoer gaat het weefsel afsterven). Om de juiste grootte van uw stoma te kunnen bepalen bestaan er maatkaarten waarop verschillende grootten zijn uitgestanst of die u er met een schaar uit kunt knippen.

Schuif de meest passende over de stoma en u zult ernaast kunnen aflezen welke diameter uw stoma heeft. Het is aangeraden, vooral in het begin, om deze maat in potlood centraal op het papier van de kleefplaat af te tekenen zodat u de juiste grootte van de opening met een schaar met kromme punten uit kunt knippen. Denk eraan om bij het eendelige systeem het plastic zakje tijdens het knippen zo ver als mogelijk van de huidplak weg te trekken zodat u het plastiek niet beschadigt.

Bij heel wat firma‘s bestaan er huidplaten met vooraf in verschillende maten uitgesneden openingen in de kleefplak. Wie geen vaste hand heeft of minder goed ziet, doet er goed aan bij zijn apotheker - bandagist of bandagist te informeren om eventueel deze voor hem of haar passende vooraf uitgesneden kleefplakken te gebruiken.

Pas echter op! De door de ingreep opgezwollen stoma bekomt pas 3 maanden na de ingreep zijn definitieve vorm. Indien u dan nog dezelfde grootte blijft uitsnijden of kopen, is die te groot geworden voor uw stoma. Het opvangsysteem zal beginnen lekken omdat de stoelgang nu onder de kleefplaat een uitweg zal vinden. Controleer vooral in die beginperiode regelmatig de grootte van uw stoma en kijk goed na of het uitgesneden gat in de plaat omheen de stoma blijft aansluiten.

Helaas, niet alle stoma‘s hebben een mooie ronde vorm. Bij anders gevormde stoma’s (bvb in de vorm van een ellips) tekent u op het beschermpapier op de achterzijde van de kleefplak de gepaste vorm na met een door u zelf getekend patroon zodat u de passende vorm kunt uitknippen. Verminder in die eerste maanden na de operatie ook hier de grootte indien nodig zodat ook in die gevallen de stoma precies in de opening past.

In de handel bestaan er nu ook kneedbare platen die u niet meer hoeft te knippen. U kunt de opening kneden op maat van uw stoma. (Alleen bestemd voor lotgenoten met een boven de huid uitstekend stoma) - Vooraleer het opvangzakje aan te brengen is het geraden eerst in het zakje te blazen. Daardoor zullen de twee zijden van het zakje uit elkaar gaan en na het aanbrengen niet aan elkaar kleven.

Indien u denkt dat er tijdens het vervangen van uw stomazakje uit de stoma stoelgang zou kunnen komen, kunt u een wattenrolletje of een tampon voorzichtig (één cm) in uw stoma inbrengen om de uitgang af te stoppen. Na het aanbrengen van het stomazakje kunt u dat wattenrolletje doorheen de plastic uit de stoma nemen en het in het zakje laten vallen

Verwijder het beschermpapier zonder het klevende vlak van de plak aan te raken. Wanneer die aan uw vingers blijft plakken zal die plaat op deze plaatsen niet langer genoeg kleefkracht overhouden om veilig op de buik te blijven kleven.

Zorg dat u de huid rondom de stoma goed droog dept en dat geen vettige zalven, grote hoeveelheden poeder of crèmes op de huid onder de plaat komen. In dat geval zou die nooit kleven. Schuif de meest passende opening op de maatkaart over uw stoma en lees de grootte van de te snijden opening in de kleefplaat af. Teken de juiste maat centraal op de kleefplaat af en knip de juiste opening met een schaar met kromme punten.

Verwijder het beschermpapier zonder het klevende vlak aan te raken. Ga voor een spiegel staan, buig wat achterover, trek de huid wat strak met de ene hand en breng met de andere het zakje aan. Zo ziet u beter uw stoma in de spiegel. Breng het zakje aan.

De opvangzakjes kunnen geleverd worden in semi-transparante plastic, met venstertje om de inhoud na te kunnen kijken, in wit en doorzichtig plastic of in huidkleurige exemplaren, vaak met een zachte, vochtopslorpende bekleding. Die eerste laten toe bij het aanbrengen ervan de stoma duidelijk te zien. Niet meteen een erg leuke aanblik, maar u ziet duidelijk de opening in de kleefplak zodat u dat heel gemakkelijk om de stoma kunt aanbrengen. Bij de niet doorzichtige of beklede zakjes is dat minder evident. Om hieraan te verhelpen, plooit u de kleefplak horizontaal in twee gelijke delen zodat de opening nu gehalveerd is.

Deze halve opening plaatst men juist onder de stoma (zodat zeker daar geen stoelgang, die door de zwaartekracht naar beneden moet glijden, over de huid zou komen) en wanneer men de onderste helft naar boven overslaat, past het opvangzakje precies omheen de stoma. De beklede versie biedt u meer comfort aan, geeft minder ritselende geluiden af en verhoogt de discretie.

Indien u in de omgeving van de stoma een litteken of een diepe huidplooi hebt, vult u die eerst op met huidbeschermende pasta. Dat goedje is erg kleverig en kunt u alleen met een vochtige vinger mooi glad strijken. Wanneer de huid rondom de stoma zwaar geïrriteerd is en vochtig blijft, dan kunt u dat oplossen door op het wondvocht huidbeschermend poeder te strooien. Wat in aanraking komt met het vocht zal een pasta vormen waaraan de huidplaat zal blijven kleven. Het overtollige poeder blaast of wuift u weg. Wanneer de huid dermate geïrriteerd is dat ze pijnlijk wordt, geef ik u de raad om op consultatie te gaan bij uw chirurg vooraleer dat evolueert naar een open wonde.

In dergelijke gevallen raad ik u het gebruik aan van staafjes of schijfjes kneedbare stomapasta (Bij gebruik door wrijven tussen handpalmen verwarmen om de kleefkracht te verhogen) (De pasta in tubes is altijd uitstrijkbaar gemaakt met alkohol wat op een geïrriteerde huid wat prikkelende pijn veroorzaakt.) Strijk met de vlakke hand van onderuit naar boven toe over de ganse oppervlakte van de kleefplak het opvangsysteem aan op de buik om plooien in de beschermplak te vermijden.

Deze eendelige zakjes bestaan voor colostoma en voor ileostoma patiënten. Bij een colostoma is het zakje onderaan gesloten. De stoelgang is gewoonlijk vast zodat het volume van de hoeveelheid uitgestoten feces meestal kleiner is dan bij een ileostoma patiënt. Dat zakje moet daarom slechts tweemaal per dag weggenomen worden. Daarvoor moet u het wel dagelijks tweemaal van de buik wegnemen en moet u er telkens een nieuwe op kleven.

Om het gesloten zakje te ledigen, knipt u er een hoekje af zodat u langs deze opening de stoelgang er uit kunt persen vooraleer het gewikkeld in papier of in een plasticzakje weg te gooien. In de meeste toiletten vindt u wel een emmertje of bakje dat u hiervoor kunt gebruiken. Wanneer de huid enigszins geïrriteerd raakt (rood is en jeukt) door dat herhaaldelijk wegnemen van het zakje of door een allergische reactie op de kleefstof van de eendelige zakjes, dan kunt u best overschakelen op het gebruik van een beschermplaat (het zakje kunt u dan op de kleefplaat bevestigen zodat u de zakje niet telkens van de beschadigde huid lostrekt) of voor het aanbrengen van het opvangzakje eerst een beschermende filmlaag aan te brengen (Vb. Cavilon) of… stomamateriaal van een andere merk aanschaffen.

Vergeet niet om dan in die beschermende huidplaat en in de plaat aan het zakje de juiste opening uit te snijden alvorens ze aan te brengen. Dergelijke beschermplak bezit geneeskundige eigenschappen die het genezingsproces zullen bevorderen en de huid snel en optimaal zullen herstellen.

De ervaring heeft echter aangetoond dat de beschermplaat ook loslaat wanneer de geïrriteerde huid vocht afgeeft. Bij aanhoudende problemen raad ik colostomadragers aan hun dikke darm te irrigeren (na toestemming van de chirurg). Dan hoeft u immers geen opvangzakje meer te dragen. Om het eventuele uitdruppelend darmvocht op te vangen volstaat het een stomakapje, al of niet met afsluitplug, op de stoma aan te brengen.

Bij een ileostoma kan men het zakje onderaan openen door het losmaken van een klem of klittebandsluiting zodat men de bijna vloeibare stoelgang regelmatig in de loop van de dag kan laten weglopen. (Om die reden krijgt een ileostoma patiënt slechts één zakje per dag.) Het aanbrengen ervan gebeurt evenwel op dezelfde manier.

De tweedelige opvangapparatuur

De tweedelige opvangapparatuur bestaat uit twee verschillende delen: een hydrocoloïde huidplaat of stomapasta (= pectine-gelatine) met een connectieflens en een opvangzakje met een zelfde flensdiameter om een hermetische sluiting te waarborgen. Het is belangrijk een huidplaat met een connectieflens te nemen die iets groter is (1 à 2 cm) dan de breedste diameter van de stoma.

Teken centraal met een potlood en behulp van de bij ingesloten maatkaart de diameter van uw stoma op het papier van de achterzijde van de huidplaat en knip de juiste opening eruit met een schaartje met omgebogen punten. Breng de plaat enkele minuten in contact met uw warme huid of blaas met een haardroger eventjes warme lucht op de huidplak (niet op de huid blazen, want op een verhitte huid vermindert de kleefkracht).

Door ze vooraf iets op te warmen vergroot u de kleefkracht ervan. Verwijder het beschermpapier zonder het kleefvlak aan te raken. Er bestaan nu ook kneedbare platen die u niet meer hoeft te knippen. U kunt de opening kneden op maat van uw stoma. U kunt het stomazakje best ledigen als het halfvol is.

Ga voor een grote spiegel staan waarin u de stoma kunt zien. Buig wat achterover en trek de huid met de ene hand wat omhoog, terwijl u met de andere hand de beschermplaat aanbrengt. Wanneer u niet over een grote spiegel kunt beschikken, stopt u een wattenrolletje of een tandtamponnetje (zoals bij de tandarts…) één centimeter diep in de stoma zodat u een duidelijk zicht krijgt waar dat zich precies bevindt. Bovendien zal zoiets elke uitstoot van stoelgang tijdens het vervangen beletten.

Wanneer u de stomaplaat met de opening voorzichtig over het wattenrolletje tegen de huid aanbrengt, zit u meestal goed. Het is niet de meest veilige manier, maar ze werkt in moeilijke omstandigheden. Kijk goed na of de opening in de plak juist onder de stoma aansluit.De tweedelige opvangapparatuur bestaat uit twee verschillende delen: een hydrocoloïde huidplaat of stomapasta (= pectine-gelatine) met een connectieflens en een opvangzakje met een zelfde flensdiameter om een hermetische sluiting te waarborgen. Het is belangrijk een huidplaat met een connectieflens te nemen die iets groter is (1 à 2 cm) dan de breedste diameter van de stoma.

Druk met uw vingertop (of met een wattenstaafje) met een cirkelbeweging aan de binnenkant van de connectieflens de huidplaat goed aan rondom uw stoma en druk daarna erbuiten van beneden naar boven toe met de hand de huidplaat stevig aan tegen uw huid. Verwijder het wattenrolletje of tampon.

Daarna neemt u het opvangzakje, presenteert de flens op de plastic connectiering van de huidplaat en druk van onderuit af naar boven toe tot die klikt en sluit als een Tupperware-doosje. Bij een opvangzakje met kleefplaat moet u er voor zorgen dat er geen rimpels gevormd worden in de plaat – strijk de plaat goed vlak.

In andere systemen spant u de connectieflens aan met een hefboomsysteempje of u duwt die met een klik er gewoon op vast. Houd de stomaplaat vast en trek nog eens voorzichtig aan het zakje om te controleren of dat wel stevig vast zit. Een losgekomen zakje zal uw kledij en uzelf zwaar besmeuren (vooral bij ileostomadragers).

Sluit het open zakje op het uiteinde af met velcrosluiting of met een degelijke klem. Ook die moet regelmatig vernieuwd worden, want een losschietende klem bezorgt u dezelfde overlast. Stomadragers die het tweedelige systeem gebruiken (afzonderlijke plaat en zakje) hebben minder last van huidirritatie, maar deze systemen voelen meestal minder lekker aan omdat het op de plaat gemonteerde sluitingssysteem hindert (vooral bij dames).

Nu vindt men op de markt een zelfde tweedelig opvangsysteem maar zonder deze hinderlijke ring op de plaat. Het zakje kan men hier gemakkelijk verwijderen en na het ledigen weer opkleven zonder de plaat te moeten vervangen. Dit systeem is echter vooral geschikt voor stomadragers met een mooi uitstekend stoma. Patiënten met verminderd zichtvermogen of met een gezellig buikje kunnen problemen hebben bij het aanpassen, want men moet duidelijk de plaats van aanleggen kunnen zien om de plaat goed aan te leggen.

Natuurlijk kan ook iemand anders u dan bij het aanbrengen van de plaat helpen. Bij diepliggende stoma kan ik u dit systeem niet aanbevelen, maar wegens het bijkomend comfort is het altijd het proberen waard. Het aanbrengen van een laagje huidbeschermende pasta rondom de stoma kan soms helpen.

Ook het tweedelige systeem bestaat zowel voor colostoma (met van onder gesloten zakje) als voor ileostoma patiënten (met een zakje dat onderaan open is). Voor een iets dieper liggende stoma bestaan beschermplaten met een conische vorm. Wanneer u zo’n systeem gebruikt en het met een buikriem goed aandrukt, zal de stoma door de ontstane druk iets meer naar buiten geduwd worden waardoor de kans op lekken vermindert.